Rajac

Predeo izuzetnih odlika Rajac se nalazi u centralnoj Srbiji, u kompleksu Valjevskih planina. Iako ga mnogi smatraju posebnom planinom, Rajac je jedan od vrhova planine Suvobor. Njegova nadmorska visina iznosi 849 m. Prisutne su brojne kraški oblici u vidu vrtača, uvala, jama i pećina.


Lepota predela ogleda se u raznovrsnosti šuma i proplanaka, između kojih protiču potoci i rečice. Rajac je izgrađen od flišnih stena, strmih krečnjačkih odseka sa severne i serpentina jurske starosti sa južne strane. Zbog prostranih cvetnih livada, osećaja smirenosti i slobode stari putopisci su ovo podneblje prozvali rajem na zemlji. Jugozapadni vetrovi donose vlagu sa mora koja leti osvežava vazduh, pa Rajac ima i zdravstveno-rekreativni značaj. Kroz Rajac proticu Dičina i Slavkovačka reka. Smešten je na teritorijama opština Ljig, Mionica i Gornji Milanovac. Do ovog predela može se doći kako automobilom, autobusom, tako i biciklom, regionalnim putem E-763. Njegova udaljenost od Beograda je 90 km, od Valjeva 50 km, od Ljiga 12 km i od Gornjeg Milanovca 45 km. Poznata je tradicionalna manifestacija "Kosidba na Rajcu" u trajanju od tri dana, na kojoj učestvuju brojni takmičari iz zemlje i inostranstva.  Rajac od 1963. godine proglašen za zaštićeno područje. Na planini se nalazi i Izviđački centar Saveza izviđača Srbije.

Rajac se ističe po širokim livadama i proplancima, raznovrsnosti listopanih šuma bukve (Fagus), hrasta (Quercus), breze (Betula pendula),  jasena (Fraxinus excelsior) u nižim i četinarske šume jele (Abies alba) i bora (Pinus) u višim predelima, dok se na vrhu javlja planinska vegetacija. Ovde raste i veliki broj lekovitog bilja. Lepotu pejzaža upotpunjuje i životinjski svet. Mogu se izdvojiti lovne vrste: fazan (Phasianus colchicus), srna (Capreolus capreolus), lisica (Vulpes vulpes), zec (Lepus), divlja svinja (Sus skrofa), grlica (Streptopelia turtur).

U turističkom centru na Rajcu podignut je spomenik čuvenih '1300 kaplara', koji su izvojevali pobedu u Kolubarskoj bici u Prvom svetskom ratu koja se odigrala na Suvoboru. Takođe, ovde su podignuti česme i drugi spomenici palim borcima i žrtvama u Prvom i Drugom svetskom ratu.

Zbog povoljnih prirodnih odlika na Rajcu, kao poznatom izletištu, razvio se sportsko-rekreativni i seoski turizam. Nadaleko je poznat po tradicionalnij manifestaciji 'Kosidba na Rajcu', koja se od 1965. godine, svečano se održava svake prve nedelje nako Petrovdana. Nastala je po ugledu na stari običaj kada su se komšije pozivale u molbu pri teškim poslovima, da bi po završetku rada bilo organizovano veselje. Kosci se takmiče u narodnoj nošnji kraja iz kojeg dolaze, a pobednik dobija 'zlatnu kosu'. Učesnici dolaze iz drugih evropskih zemalja – Rusije, Mađarske, Holandije, Rumunije, Islanda, Velike Britanije, kao i najbolji kosci Republike Srpske i Crne Gore. Pored kosidbe kao glavnog događaja, postoji i prateći izvorni sadržaj kao vid očuvanja narodnih običaja. Održavaju se takmičanja u pripremanju starih jela, kulturno-umetnički program, izložbe, karavan poljuprivredne mehanizacije. Svake godine na ovoj manifestaciji, koja traje tri dana, prisustvuje više od deset hiljada ljudi. Rajac se odlikuje blagom subalpskom, kontinentalnom klimom, pa se ovde razvio i zdravstveno-rekreativni turizam.

Temperatura vazduha se u letnjim mesecima kreće između 14 - 17°C. Prisutna su stalna vazdušna strujanja, naročito iz pravca jugo-zapada koji donose osveženje u vreme leta. Ima povoljan uticaj na lečenje bolesti pluća i disajnih puteva, neurovegetativnih poremećaja i na oporavak i jačanje čitavog organizma. Pećina Mala Bezdan je najveci speleološki objekat na Rajcu, ukupne dužine 270 m. Od glavnog kanala dužine 106 m, nadovezuje se splet dovorana i hodnika. Izdvaja se Velika dvorana visine 15 m. U nekim delovima pećine protiče potok stvarajući mala jezera i vodopade. Rajac obiluje izvorima pitke vode, od kojih je izvor Istočnik na 659 m nadmorske visine poznat od davnih vremena. Na Rajcu se nalazi i dom planinarskog kluba 'Pobeda', uz kojeg se izgradio i turistički centar. Ovde svraćaju brojni planinari na putu ili povratku sa svojih akcija, kako bi ručavali u zajedničkom druženju. Članovi kluba su obnovili i planinarsku kuću kod izvora Dobra voda, ispod vrha Suvobor, do koje se stiže pešačkom stazom.